Genel Araştırma

OPAK RENK HAZIRLAMADA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Oto tamir boyacılığında onarım gören aracın rengine uygun renk hazırlamak çok dikkat ve hassasiyet isteyen bir durumdur. Renk hazırlamak boya çeşidine göre farklılıklar gösterir. Opak (Düz) Renk Hazırlamada Dikkat Edilecek Hususlar Günümüzde otomotiv sektöründe genellikle 2K akrilik boya sistemleri kullanılmaktadır. Çevre korumanın güncel olduğu son dönemlerde su bazlı boya kullanımı artmıştır. Her sistemin kendine özgü hazırlama kuralları vardır. Opak baz kat boyada renk çalışması yapılırken uyulması gereken kurallar vardır. En başta üretici teknik bültenlerinden yararlanılmalıdır. Özellikle karışım miktarları üretici firmaların teknik bültenlerinde belirtilen karışım oranlarında ve miktarlarında hazırlanmalıdır. Boya Hazırlamada Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar Opak boya hazırlayacak elaman işçi sağlığı ve iş güvenliği tedbirlerini almalıdır. Satın alınan ya da stoktan (depo) kullanılan opak boya malzemeleri açılarak çökme, ayrışma, kalınlaşma, jelleşme (katılaşma), kaymaklaşma gibi problemlerin olup olmadığı kontrol edilir. Bazı standart dışı görüntüler bir problemi değil, sadece o ürüne özgü bir özelliği gösterir. Bu durum, ürünün çok eski olduğunun veya uygun olmayan şartlarda saklandığının bir göstergesi olabilir. Ancak bir sertleştiricide görülen bulanıklık, sertleştiricide reaksiyonun başladığını gösterir. Bu durumdaki sertleştiriciler kesinlikle kullanılmamalıdır. Opak boya hazırlanmasında kullanılacak malzemelerin temiz olması gerekmektedir. Çünkü çok ufak kirlikler dahi (yağ, silikon, toz, su vb.) uygulamalarda telafisi zor boya kusurları meydana getirecektir. Solvent (inceltici), sertleştirici gibi ilaveler opak boyanın uygulanmaya hazır hâle getirilmesi için yapılır. Resim 1.1’de uygulamaya hazırlama görülmektedir. İnceltici konulması tabancadan çıkışı, iyi bir yayılma ve kurumayı sağlar. Sertleştirici konulması reaksiyonun başlamasını, opak boya filminin reaksiyonla kurumasını sağlar. Karışımlar yapılırken opak boyanın hassas dengeye sahip bir kimyasal madde olduğu unutulmamalıdır. Önerilen ölçüde inceltici ve sertleştirici karışımların hazırlanması, ölçü çubuğu ile yapılmalıdır. Opak boyanın performansının tam olarak alınabilmesi için üretici firmanın vermiş olduğu hacim oranlarına kesinlikle uyulmalıdır. Opak boya, sertleştirici ve tiner girdileri sonrası homojen bir karışım sağlanıncaya kadar karıştırılmalıdır. Hazırlanan opak boya karışımı, üretici firma tarafından verilen kap ömrü süresi içerisinde kullanılmalıdır. Kap ömrünü tamamlamış opak boya kesinlikle kullanılmamalıdır. Süresi geçmiş opak boya kullanıldığında yapışma ve kürleşme problemi yaşanır. Opak boya soğuk ortamda depolanmışsa ortam sıcaklığına getirilip bir süre bekledikten sonra renk hazırlığına geçilmelidir. Ortam sıcaklığı 12C’nin altında, nem oranı % 80’in üzerinde ise opak uygulaması şartlar iyileştirilene kadar yapılmamalıdır. Opak boyayı inceltmek için boya firması tarafından önerilen inceltici ve sertleştirici kullanılmalıdır. METALİK PİGMENTLER Pigmentler; organik ve inorganik yapıdaki renk, örtücülük, yoğunluk, fiziksel ve kimyasal etkilere dayanıklılık özelliğine sahip olan çok ince öğütülmüş parçacıklardır. Pigmentler; içinde dağıtıldığı çözgen – bağlayıcı ortamında çözünmeyen, kaplamaya renk ve örtücülük kazandıran 0.01 µ - 0.5 µ arası tane büyüklüğünde parçacıklardır. Doğal minerallerden elde edildiği gibi sentetik olarak da üretilmektedir. Pigmentler bir boyaya şunları kazandırır: Renk ve özel efektler Opaklık (örtücülük / kapatma gücü) Dolgu özelliği Zımparalanma kabiliyeti Yapışma Dayanıklılık ve paslanmaya karşı direnç Çinko Tozu Görünüşü iyi olmadığından sadece astarlarda kullanılır. Alüminyum Tozu Üçe ayrılır. Bunlar aşağıda anlatılmıştır. Leafing Alüminyum Pigmentler Yüzeyine stearik asit kaplanmıştır. Bu kaplamanın kazandırdığı yüzey gerilim özelliğinden dolayı, boya uygulandığında içindeki pigmentin tamamı boya filminin üst yüzeyinde yer alır (soba boyası, tüp boyası). Bu tip alüminyum içeren boyalarda yansıtma çok iyidir ancak bu boyaların direnç özelliklerinin çok iyi olmaması zayıf noktalarıdır. Sürtünme direnci çok düşüktür, ele çıkar. Sürtünmenin çok fazla olmadığı malzemelerde kullanılır. Örneğin büyük tanklarda güneş ışığının tankı etkilemesini önler. Gerçekte alüminyumu yüzeyde tutmak çok kolay değildir. Boyada kullanılan solventler çok önemlidir. Eğer bu solventler stearik asidi çözerse başlangıçta parlak olan boya yüzeyi sonradan kararır (birkaç hafta içinde). Örneğin ketonlar, asetatlar bu tip boyalar için uygun değildir. Ayrıca boyanın asitliği önemlidir. Pigmentin kararmasına neden olabilir. Non-Leafing Alüminyum Pigmentler Metalik baz katlarda kullanılır. Düzensiz şekilleri vardır. Tanecik büyüklüğüne göre ince, orta, iri ve çok iri (45 mikrondan küçük) olarak ayrılır. Tanecik küçüldükçe rengin kirliliği ve örtücülüğü artar, canlılığı azalır. Silver Dolar En son geliştirilen alüminyum tipidir. Normal alüminyumlarda olan tanecik çapakları yoktur. Üretici firma tarafından temizlenmiştir. Normal alüminyum pigmentler, kenarlarında çapaklar olan pigmentlerdir. Aşırı sürtünmelerde bu çapaklar ve girinti–çıkıntılar tıraşlanır. Otomobil fabrikalarında boyaların karıştırılmaları sırasında pompa ve iletim hatlarında bu soruna rastlanır. Bu durum rengin standarttan sapmasına neden olur (Renkte çok büyük sapmalar meydana gelir.). Bu sorunun giderilmesi için özel olarak üretilen, çok düzgün ve bu tür sürtünmelere karşı dirençli olan silver dollar adı verilen alüminyum cinsi kullanılır. Bunların fiyatı, normal pigmentlerin iki mislidir. SEDEF PİGMENTLER Otomotiv sektöründe son dönemlerde boya pigmenti olarak kullanılmaya başlanan sedef pigmentler, yeni bir renk farklılığı getirmiştir. Aynı renk aracın farklı renklerde görülmesi, insanların bu tür boyalı araçlara talebini artırmıştır. Otomotiv sektörü geliştikçe sedef pigment çeşitleri de artmaktadır. Genel olarak çok kullanılan iki sedef renk pigmenti vardır: Normal sedef pigmentler (luster) Yanar – döner sedef pigmentler (flip-flop) Normal Sedef Pigmentler (Luster) Normal sedef pigmentlerin kullanıldığı boyalarda, boya filminin içini görürüz. Bunların örtücülüğü çok zayıftır. Üzerine gelen ışığın bir kısmını geçirir, bir kısmını yansıtır. Aynı ışık huzmesi birkaç pigment tanesinden ayrı ayrı yansıtıldığından normal metalik renklerden daha hoş görünür. Bu pigmentler önce titandioksitin talkla kaplanmasından elde edilir. Daha sonra başka pigmentlerle karıştırılarak diğer tonlar elde edilir. Kaplama kalınlığı farklı ise pigmentler yanar-döner özellik kazanır. Talk kaplama kalınlığı sabit ise normal sedef pigmentler (luster) normal sedef (donuk renkli), talk kaplama kalınlığı değişken ise yanar-döner sedef pigmentler (flip-flop) elde edilir. Yanar - Döner Sedef Pigmentler (Flip-Flop) Bakır Pigmentler Oto boyalarında fazla kullanılmaz. Çünkü atmosferik şartlara dayanıklılığı zayıftır. Oksitlenmesi ve birçok kimyasal maddeden etkilenmesi kolaydır. Dekoratif olarak bakır rengini bakır pigment ile vermek yerine, alüminyum ve renk pigmentleri (transparan oksit kırmızı) ile vermek daha kolaydır. Bakır pigmentler ağırlıklı olarak matbaa mürekkeplerinde kullanılır. Grafit Pigmentler Genelde metal, sedef, transparan renk formüllerinde bulunur. Koyu renklerde metalik efekti artırır. Daha doğal, antik bir görüntü verir. Sadece koyu renklerde kullanılır (Çok koyu, haki gibi renklerde de kullanmak mümkündür.). Özellikle Japon oto renklerinde yoğun olarak kullanılmaktadır. Pigment Testleri Mevcut pigmentlerden çok, yeni alternatif pigmentler test edilir.  Renk tonunun kontrolü  Renk şiddeti kontrolü  Dispersibilite (ezilme) kontrolü  Stabilite (dayanıklılık) kontrolü (viskozite artışı, bağlayıcıdan kaynaklanabilir çökme, dispersiyon bozulması)  Uygulama özellikleri (yayılma, yüzme, ayrışma)  Diğer yaş boya özellikleri  Örtücülük / transparanlık  Ultraviole direnci  Kusma direnci (özellikle organik sarı, kırmızı renkler)  Organik kırmızılarda ısı direnci (<200 °C) Kimyasal direnç; kimyasalın adı, konsantrasyonu, süre, sıcaklık Örnek: aside dayanmıyor, % kaçlık, ne kadar süre vb. Alternatif pigmentler kullanırken dikkatli olmak gerekir. Örneğin, bazı siyah pigmentler boyada kullanılan bazı katkı maddelerini yüzeylerinde absorbe eder. Aynı pigmentler, farklı serilerde ve bağlayıcılarda değişik davranışlar gösterir. Aşırı ezilen pigmentlerde pigmentin ve kaplamaların kırılması, kristal yapılarının bozulması gibi riskler vardır. Bu durumda rengin tonunda sapma olacaktır. Renk Komponentlerinin Özellikleri Miks boya sistemlerinde renklerin yapılabilmesi için tartım sırasında iki veya daha fazla renk bileşeninin boya kutusu içerisinde bir araya gelmesi ve karıştırılması gerekir. Tinting baz da denilen bu bileşenlerin formülünde sadece bir çeşit pigment bulunur. Her pigment boyaya ilave edildiğinde boyanın rengine kendi karakteristik özelliklerini de katmaktadır. Örneğin, açık tondaki bir boyanın rengini koyulaştırmak için siyah bileşen girildiğini varsayalım. Eğer bu siyah bileşenin pigmenti mavi yönde ise renkte mavi yönde bir kirlilik, sarı yönde ise sarı yönde bir kirlilik oluşacaktır. Bir başka deyişle renge ilave ettiğimiz her bileşenin renk verme özelliklerinin rengin üç boyutunu da etkileyeceğini unutmamak gerekir. Renk bileşenlerin bu özelliklerini renk çemberindeki yerlerinden de öğrenebiliriz. Daha önce Munsell küresinde de bahsedildiği üzere renk bileşenleri, renk çemberinin etrafında diziliyorsa canlı ve şiddetli renk verme özelliğine sahiptir, (kroma) renk çemberinin merkezine doğru yer alıyorsa koyu ve donuktur. Alüminyum ve sedef bileşenleri de aynı düz renk bileşenleri gibi rengi etkiler. Bu bileşenlerin tanecik boyutlarından ve renklerinden dolayı ayrı bir etkisi söz konusudur. Eğer alüminyum tanecikleri ince ise renge kirlilik verecektir. Alüminyum tanecikleri birileştikçe bu renk bileşeni daha temiz yönde olacaktır. Renk formülleri üretilirken renk bileşenlerinin bütün özellikleri dikkate alınır. Renk ayarlaması sırasında muhakkak formüldeki renk bileşenleri kullanılmalıdır.